İÇİNDEKİLER
2025 YILINDA ASGARİ ÜCRET KAÇ TL OLUR?
Gelecek üç ayda enflasyonun her ay %1, %1,50 ve %2 olacağı varsayımı altında üç farklı öngörüde bulunabiliriz. Ayrıca yıllık enflasyon oranında zam yapılacağı kabulü yapacağız.
2025 Yılında Net Asgari Ücret Kaç TL Olur?
A | Ekim, Kasım ve Aralık Aylarında Enflasyonun Her Ay %1 Olacağı Durum:
Önümüzdeki 3 ayda her ay aylık enflasyon %1 gelirse yıllık enflasyon oranı %39,98 olur. Böyle bir durumda Aralık 2024 TÜFE fiyatlarıyla reel net asgari ücret 2024 yılı başında (grafikte tarhih ekseninde 0-2024 olarak gösterilmiştir) 23.799 TL’den 17.002 TL’ye düşmüş olacaktır.
2025 yılı başında yıllık enflasyon oranında yani %39,98 oranında zam yapıldığında 2024 Aralık TÜFE’si ile reel net asgari ücret 23.799 TL’ye yükselecektir [17.002*(1+%39,98)].
B | Ekim, Kasım ve Aralık Aylarında Enflasyonun Her Ay %1,50 Olacağı Durum:
Önümüzdeki 3 ayda her ay aylık enflasyon %1,50 gelirse yıllık enflasyon oranı %42,07 olur. Böyle bir durumda Aralık 2024 TÜFE fiyatlarıyla reel net asgari ücret 2024 yılı başında (grafikte tarhih ekseninde 0-2024 olarak gösterilmiştir) 24.154 TL’den 17.002 TL’ye düşmüş olacaktır.
2025 yılı başında yıllık enflasyon oranında yani %42,07 oranında zam yapıldığında 2024 Aralık TÜFE’si ile reel net asgari ücret 24.154 TL’ye yükselecektir [17.002*(1+%42,07)].
C | Ekim, Kasım ve Aralık Aylarında Enflasyonun Her Ay %2 Olacağı Durum:
Önümüzdeki 3 ayda her ay aylık enflasyon %2 gelirse yıllık enflasyon oranı %44,18 olur. Böyle bir durumda Aralık 2024 TÜFE fiyatlarıyla reel net asgari ücret 2024 yılı başında (grafikte tarhih ekseninde 0-2024 olarak gösterilmiştir) 24.513 TL’den 17.002 TL’ye düşmüş olacaktır.
2025 yılı başında yıllık enflasyon oranında yani %44,18 oranında zam yapıldığında 2024 Aralık TÜFE’si ile reel net asgari ücret 24.513 TL’ye yükselecektir [17.002*(1+%44,18)].
2024 YILINDA REEL ASGARİ ÜCRETİN GELİŞİMİ
2024 yılında reel asgari ücretin gelişimini incelemek için gelecek 3 ayda yani Ekim, Kasım ve Aralık aylarında aylık enflasyon oranlarının %1 olacağını varsayalım.
Eğer 2024 yılında aylık enflasyon oranları sıfır olsaydı 2024 yılı başında belirlenen net asgari ücretin Aralık 2024 Fiyatlarıyla tüm aylardaki reel değeri 23.799 TL olacaktı. Bu durum aşağıdaki grafikte mor çizgi ile gösterilmiştir.
Aralık 2024 TÜFE fiyatlarıyla 2024 yılı yılbaşında 23.799 TL olarak açıklanan reel net asgari ücret (Tarih ekseninde 0-2024 şeklinde gösterilmiştir.) Ocak 2024’te yani 01-2024’te 22.304 TL’ye, Aralık 2024’te ise 17.002 TL’ye gerilemiştir. Reel net asgari ücretin gelişimi aşağıdaki grafikte yeşil çizgi ile gösterilmiştir.
Enflasyonun olmadığı ( ya da her ay enflasyon oranına göre asgari ücretin ayarlandığı) varsayımı altındaki reel net asgari ücret ile gerçek durumdaki reel asgari ücret arasındaki farklılığın gelişimi kırmızı çizgi ile gösterilmiştir. 2024 yılı başında 23.799 TL olarak belirlenen reel net asgari ücret Ocak ayı sonunda (Şubat ayı başında da diyebiliriz) 22.304 TL’ye düşmüştür. Dolayısıla daha ilk ayda net asgari ücretin reel değeri 1.495 TL düşmüştür. Şubat ayında ise reel net asgari ücret 21.337 TL’ye gerilemiştir. Başka bir deyişle Şubat ayında reel net asgari ücret 2.462 TL (=23.799-21.337) gerilemiştir. Şubat ayı reel net asgari ücretteki düşüşün 1.495 TL’si Ocak enflasyonundan geri kalan 966 TL’si Şubat ayı enflasyonundan kaynaklanmıştır. Aralık 2024’te ise reel net asgari ücret 6.797 TL düşmüştür ancak bu düşüşün sadece 170 TL’si aralık ayı enflasyon oranından kaynaklanmıştır.
Asgari ücretilinin birikimli olarak kaybı ise siyah çizgi ile gösterilmiştir. Yukarda Ocak ayında asgari ücretin 1.495 TL düştüğünü, Şubat ayında 2.462 TL düştüğünü belirttik. Bu iki ayda reel asgari ücret toplam 3.957 TL düşmüştür. 2024 yılında reel net asgari ücret yıl başındaki reel asgari ücrete göre 57.189 TL düşmüştür. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse, enflasyonun olmadığı durumda 2024 yılı başında Aralık 2024 fiyatlarıyla 23.799 TL olan asgari ücret üzerinden yılda 285.587 TL [=23.799*12] kazanılacakken, enflasyon sebebiyle yıllık kazanç 228.398 TL’ye düşmüştür [228.398 TL-285.587 TL=-57.189 TL].
2024 Haziran Ayında Asgari Ücrete Zam Yapılmamasının İşçilere ve Kamuya Maliyeti
2024 yılı başından sonuna kadar olan geçen sürede Aralık 2024 Fiyatlarıyla reel asgari ücretin toplam kaybı 57.189 TL’dir.
Asgari ücretin işverene maliyeti net asgari ücretin %38,24 fazlasıdır. Bu fazlanın toplam sosyal güvenlik vergilerini oluşturtuğunu dikkate aldığımızda Devletin asgari ücretlinin reel gelirinin düşmesinden kaynaklı kişi başına reel vergi geliri kaybının 21.867 [57.189*0,3824] TL olduğunu söyleyebiliriz.
Tüm ücretli çalışanların asgari ücretli olarak çalıştığı ve 15 milyon ücretli çalışanın olduğunu varsayalım. Böyle bir durumda işçilerin yıllık kaybı 858 milyar TL, kamunun sosyal güvenlik vergisi kaybı ise 328 milyar TL’dir.
Eğer Haziran 2024’te asgari ücrete 6 aylık enflasyon oranında yani %24,73 zam yapılsaydı Aralık 2024 TÜFE’si ile net asgari ücret 23.799 TL’ye yükselecekti. Ve Aralık 2024’te asgari ücret 21.207 TL’ye gerileyecekti. Haziran ayında asgari ücrete zam yapılsaydı asgari ücretlinin reel gelir kaybı 57.189 TL’den 31.080 TL’ye düşerken, kamunun işçi başına reel sosyal güvenlik vergi kaybı 21.867 TL’den 11.884 TL’ye gerilecekti. Başka bir deyişle asgari ücrete ara zam yapılsaydı asgari ücretlinin yıllık reel geliri 26.109 TL, kamunun işçi başına reel sosyal güvenlik vergisi geliri 9.983 TL yükselecekti.
Tüm ücretli çalışanların asgari ücretli olarak çalıştığı ve 15 milyon ücretli çalışanın olduğunu varsayımı altında asgari ücrete ara zam yapılsaydı işçilerin yıllık kaybı 858 milyar TL’den 466 milyar TL’ye, kamunun sosyal güvenlik vergisi kaybı ise 328 milyar TL’den 178 milyar TL’ye düşecekti. Diğer bir deyişle asgari ücrete ara zam yapılsaydı işçilerin yıllık reel geliri 392 milyar TL, kamunun reel sosyal güvenlik vergisi geliri 150 milyar TL yükselecekti.
| Ara Zam Yapılmadığı Durum | Ara Zam Yapıldığı Durum | Fark | |
|---|---|---|---|
| İşçi Başına Reel Gelir Kaydı | 57.189 TL | 31.080 TL | 26.109 TL |
| İşçilerin Toplam Kaybı | 858 Milyar TL | 466 Milyar TL | 392 Milyar TL |
| İşçi Başına Reel Vergi Kaybı | 21.867 TL | 11.884 TL | 9.983 TL |
| Kamunun Toplam Kaybı | 328 Milyar TL | 178 Milyar TL | 150 Milyar TL |
ASGARİ ÜCRETİN GSYH’YE ORANI
Aşağıdaki grafikte 3’er aylık toplam net nominal asgari ücretin mevsim etkilerinden arındırılmış çeyreklik GSYH’ye oranı sunulmuştur.
2023 yılında asgari ücretliden gelir vergisi istisnasına rağmen asgari ücretin GSYH’den aldığı pay geçmiş yılların altındadır. Asgari ücretliden gelir vergisi kesintisi yapıldığı dönemlerde asgari ücretin GSYH’ye oranı bugün olduğundanyani 2024 yılı ikinci çeyreğinden oldukça yüksektir.
2009 krizi, 2018-2019 krizi ve 2020 kovid krizini dışarıda bıraktığımızda bu oran 5,5-6 arasında değişmekteyken 2024 yılı ikinci çeyreğinde 5’in altındadır ve 2024 yılı üçüncü ve dördüncü çeyrekte daha da düşecektir.
Aşağıdaki grafikten de görüldüğü üzere enflasyona göre zam artışı yapmak yani ekonomik büyümeyi dikkate almamak kısa süre içinde asgari ücreti düşürüyor ve reel zam ihtiyacı ortaya çıkarıyor. Ancak bu geçen süre içinde işçiler ve kamu önemli miktarda gelir kaybına uğramaktadır. 2016 yılında reel olarak %20 zam yapıldığında söz konusu oran 6’nın üzerine çıkmış ancak 2017 yılı sonunda 5’in altına düşmüştür. Başka bir deyişle 8 çeyrekte yani 2 yılda asgari ücretlinin GSYH’ye göre geliri %16,7 düşmüştür.
Yukarıdaki grafikte 2020 yılı ikinci çeyreğinde asgari ücretin GSYH’ye oranı 6,50’ye çıkmıştır. Bu asgari ücretin artışından değil, kovid krizi sebebiyle üretimdeki düşüşten kaynaklanmıştır. Bu gibi durumları açıkça görebilmek için 3’er aylık asgari ücret ve mevsimsel etkilerden arındırılmış çeyreklik GSYH 2024 yılı ikinci çeyrek fiyatlarıyla realize edilerek aşağıda sunulmuştur.
SONUÇ VE ÖNERİ
Asgari ücret iki farklı yoldan kayba uğramaktadır. Birincisi enflasyon sebebiyle ortaya çıkarken diğeri reel büyüme sebebiyle ortaya çıkmaktadır.
Enflasyon sebebiyle asgari ücret kaybını minimize etmek için asgari ücrete yılda bir defa değil, iki defa değil otomatik bir şekilde enflasyon oranında zam yapılabilir. İki ay öncesinin enflasyon oranına göre her ay asgari ücret düzeltilebilir. Örneğin Eylül ayında asgari ücretin 100 TL olduğu kabülü altında, Ağustos ayında enflasyon %2 gelmişse, Ekim ayında asgari ücret 102 TL [100*(1+%2)] olarak ödenebilir. Eylül ayında enflasyon %1 ise, Kasım ayında asgari ücret 103,02 [102*(1+%1)] TL olarak ödenebilir. Bu şekilde enflasyonun işçilerden ve kamudan işverenlere yaratmış olduğu gelir transferi minimize edilebilir. Bu gelirler ekonomiye tekrar geri kazandırılacağı için daha istikrarlı ve canlı bir talep görünümü ortaya çıkarken, kamunun bütçe açıklarını önemli miktarda azaltabilir. Yukarıdaki örneğimizden hareketle asgari ücrete ara bir zam yapılması bile sosyal güvenlik vergileri sebebiyle piyasadan 150 milyar TL’yi çekebilecekti (Para Politikasına ek katkı). Asgari ücrette iki ay öncesine göre otomatik uyarlama düzeni kurabilirsek bu tutar 300 milyarları bulabilir. Ayrıca işçilerin kaybını önlemek talebin calılığını koruduğu için bu gelirler daha çok tüketime gideceği için hem iktisadi aktiviteye katkı sağlayacak hem de harcamalar üzerinden yine vergi gelirlerini artıracaktır.
Asgari ücret tespit komisyonu yine toplanmaya devam etmeli ancak amacı nominal asgari ücretleri belirlemek değil, büyüme dikkate alınarak asgari ücretteki reel artışları tespit etmek olmalıdır.
Asgari ücrette TÜFE’ye göre otomatik uyarlama mekanizmasını burada örnek olarak iki ay öncesi enflasyon oranını dikkate aldım. Ortaya bir işlem maliyeti çıkmaması için bir ay öncesi değil de iki ay öncesini dikkate aldım. Eğer mümkünse bir ay öncesi de olabilir, hatta daha iyi olur.
Asgari ücretin satın alma gücünü, enflasyona ve büyümeye göre tam olarak koruyamayız. Enflasyon oranında her saniyede zam alınsa bile göreli fiyatlardaki değişme, örneğin kiraların genel enflasyona göre daha fazla artması, satın alma gücünde düşülere sebep olabilir. Elimizden gelen en iyi şey var olan çok “genel” veriler kapsamında ücretlerin satın alma gücünü korumaya çalışmak olabilir.
Yazımızın başlığı olan “2025 Yılında Asgari Ücret Kaç TL Olur?” sorusunu cevaplamaya geldik. 2025 yılı başına 24.000 ile 25.000 TL arasında bir giriş yapılacaktır. Ancak 2025 yılı Ocak ayının sonunda asgari ücretin gerçek değerinin yani reel asgari ücretin ne olacağına piyasa karar verecektir. Nominal asgari ücret, asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenirken, reel ücretler piyasa tarafından belirlenmektedir.
Yukarıda önerdiğimiz yöntem, reel asgari ücretin belirlenmesinde piyasa gücünü kırarak büyük ölçüde gelir transferinin önüne geçmeyi amaçlamaktadır. “Enflasyon olur!” gibi ezbere söylemleri bir kenara bırakmalıyız. Enflasyona göre uyarlanmakta olan bir asgari ücret enflasyonun nedeni değil sonucudur. Ortada bir enflasyon varsa, bunun sebebi asgari ücretin enflasyona göre uyarlanması olamaz. GSYH’ye oranla giderek düşmüş olan asgari ücretin enflasyona yol açtığı gibi bir iddia gerçeklerle uyuşmamaktadır. Ayrıca, geçmişte GSYH’ye oranla daha yüksek düzeyde olan asgari ücretin neden enflasyon yaratmadığının cevabını , örneğin 2016 yılı başında %20 reel zam yapılmıştı, toplumumuz verebilir.
