1963 ile 1979 ve 1980 DÖNEMİ GELİR VERGİSİ ORANLARI: BUGÜNE UYARLAMA
Çalışmadaki verilerin kaynağı ve 1999 yılı uygulamasına kadar olan vergi oranları gelişimi için Mustafa Kozan’ın çalışmasını ziyaret edeniz.
1963 ile 1979 Dönemi Gelir Vergisi Oranları ve Gelir Dilimleri
1963-1979 döneminde uygulanan gelir vergisi oranları aşağıda sunulmuştur. Yıllık ilk 2.500 TL için %10, sonraki 2.500 TL için %15, sonraki 5.000 TL için %20, sonraki 15.000 TL için %25… ve sonraki 285.000 TL için %68’dir.
Tüm bu dilimleri yani ilk 2.500 ile sondaki 285.000 TL aralığını topladığımızda 1 milyon TL’ye ulaşırız. 1 milyon TL kazanan birisi 600.000 TL vergi öder. Başka bir deyişle ortalama vergi oranı %60’tır. Ancak 1 milyon TL’den daha fazla kazanan için marjinal vergi oranı %68’den %60’a düşmektedir. Somutlaştırırsak, 1 milyon TL kazanan kişi %60 ortalama vergi öderken, 50 milyon TL kazanan kişi de ortalama %60 vergi öder. Yani, ortalama vergi oranına %60’gibi bir tavan getirilmiş. Eğer 1 milyon TL ve daha fazlası için %60 sınırı konulmasaydı, yani marjinal vergi oranı %68’de kalsaydı ortalama vergi oranı %68’e yakınsayacaktı.
Özetle “en zenginlerin” mevzuata bir dokunuşu olduğu açıkça görülmektedir.
1963 yılında asgari ücret 3.208 TL’dir. Dolayısıyla asgari ücretli, 2.500 TL’si için %10 (250 TL), 708 TL için ise %15 (106,14 TL) vergi ödeyecek ve ortalama vergi oranı %11,1 [(250+106,14)/3.208]’dir.
1963 yılında uygulamaya konulan yukarıdaki vergi dilimlerinde 1963-1979 döneminde toplamda yaşanılan %1.849 enflasyon oranına rağmen hiç bir değişiklik yapılmamıştır.
1963-1979 döneminde GSYH fiyatları 19,5 katına çıkarken asgari ücret 17,5 katına yükselmiştir.
1979 yılında asgari ücret 56.400 TL’dir. Bir asgari ücretli 55.000 TL’si için 15.875 TL vergi ödeyecek ve geri kalan 1.400 TL %40 vergi oranına girecek ve 630 TL ödeyecektir. Dolayısıyla bir asgari ücretli toplamda 16.505 TL vergi ödeyecektir. 1979 yılında asgari ücretli birinin ödediği ortama vergi oranı ise %29,3’tür.
Sonuç olarak, 1963’te asgari ücretlinin ortalama vergi oranı %11,1 iken 1979 yılında %29,5’e yükselmiştir. En zenginlerin ortalama vergi oranında %60 tavan olduğunu daha önce vurgulamıştık.
1963 Dönemi Gelir Vergisi Oranları: Bugüne Uyarlama
1963 yılındaki vergi tasarımını, GSYH deflatörü kullanarak bugüne taşıdığımızda aşağıdaki tabloyla karşılaşıyoruz.
Bugünün parası ile yıllık 64.349 TL için %10, sonraki 64.349 TL için %15, sonraki 128.699 TL için %20, sonraki 386.096 TL için %25… ve sonraki 7.335.815 TL için %68’dir.
Tüm bu dilimleri yani ilk 64.349 ile sondaki 7.335.815 TL aralığını topladığımızda 25.739.702 TL’ye ulaşırız. Bu gelirden sonraki tüm gelirlerde marjinal gelir vergisi oranı %60’dır.
25.739.702 TL kazanan birinin ortalama vergi oranı %60 iken, bu tutarın iki katını yani 51.479.405 TL kazanan birinin de ortalama gelir vergisi oranı da %60’tır.
1963 yılındaki vergi tasarımı, dilimler alt gelir gruplu kısımlar lehine gerekli olan güncellemeler yapılarak bugüne getirilebilirdi. En zenginlere uygulanan tavan oran kaldırılıp ve en yüksek gelirlere uygulanan marjinal oran %68’te bırakılabilirdi. En yüksek gelirlilere ilişkin gelir dilimleri daraltılabilirdi ve daha az gelirde %68’e ulaştırılabilirdi.
En zenginlerin yukarıdaki vergileri gerçekten ödeyip ödemeğini bilmiyoruz ancak alt ve orta gelir gruplarına bu vergileri ödetililmiştir.
1980 Dönemi Gelir Vergisi Oranları ve Gelir Dilimleri
1980 yılında uygulamaya konulan ve sadece bu yıl uygulamada kalan “muhteşem” gelir vergisi tasarımımızı inceleyelim.
1980 yılında asgari ücretin 64.800 TL olduğunu öncelikle belirtelim.
İlk 1 milyon TL için %40, sonraki 2 milyon TL için %45, sonraki 2 milyon TL için %50, sonraki 5 milyon TL için %60, sonraki 5 milyon TL için %70, sonraki 10 milyon TL için %75 ve 25 milyondan fazla gelirin her lirası için %66. Yani en zenginlerin ödeyeceği tavan ortalama vergi oranı %66’dır.
1 TL ile asgari ücretin 15,4 katını kazanan herkes %40 vergi ödeyecek.
Asgari ücret üzerinden bir ölçeklendirme yapacak olursak, 2023 yılında brüt olarak 140.535 TL kazanan asgari ücretli bir çalışan ile 2,17 milyon kazanan (asgari ücretin 15,4 katı) bir kişi aynı vergi oranıyla karşı karşıya kalacaktı. Eşitlik kavramından mutlak eşitliği anlamış kimseler tarafından düzenlenmiş galiba.
1980 Dönemi Gelir Vergisi Oranları: Bugüne Uyarlama
1980 yılındaki vergi tasarımını, GSYH deflatörü kullanarak bugüne taşıdığımızda aşağıdaki tabloya ulaşırız.
Bugünün parası ile yıllık 702.012 TL için %40, sonraki 1.404.023 TL için %45, sonraki 1.404.023 TL için %50… ve sonraki 7.020.116 TL için %75’dir.
Tüm bu dilimleri yani ilk 702.012 TL ile sondaki 7.020.116 TL aralığını topladığımızda 17.550.290 TL’ye ulaşırız. Bu gelirden sonraki tüm gelirlerde vergi oranı %66’dır.
17.550.290 TL kazanan birinin ortalama vergi oranı %65,2 iken, bu gelirin iki katını yani 35.100.851 TL kazanan birinin ortalama gelir vergisi oranı %65,6’dır.
SONUÇ
Aşağıdaki kaynakları incelenebilir.
GELİR VERGİSİ ORANLARININ GELİŞİMİ
TÜRKİYE’DE VERGİ REFORMU (MALİYE BAKANLIĞI)
TÜRKİYE’DE GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ ORANLARINDA İNDİRİMİN VERGİ GELİRLERİ ÜZERİNE ETKİLERİ
