DOLAR KURU MU FAİZ ORANI MI? [TEMMUZ 2024]
TÜİK verilerine göre, 2023 Temmuz-2024 Temmuz dönemindeki yıllık veya yıl sonuna göre dış ticaretteki iyileşmenin kabaca dörtte biri ihracat artışından kaynaklanırken dörtte üçü ithalattaki azalıştan kaynaklanmıştır.
Dış ticaret dengesindeki bu iyileşme, hatta daha özelde ithalattaki düşüş bize dolar kurunun yüksek yani değersiz olduğunu söyler mi? Yani “İthalat düşmüş olduğuna göre döviz kuru yüksektir.” diyebilir miyiz?
İhracat, İthalat ve Net İhracat
2024 yılı Temmuz ayında yıllık (yani 12 aylık birikimli) ithalat 2023 yılı Temmuz ayına göre %8,04 düşerek 374,0 milyar dolardan 344,9 milyar dolara düşmüştür. Yani Temmuz 2023-Temmuz 2024 döneminde ithalat 30,1 milyar dolar gerilemiştir.
İhracat ise aynı dönemde %3,41 artarak 252,8 milyar dolardan 261,5 milyar dolara yükselmiştir. Başka bir deyişle son bir yılda ihracat 8,6 milyar dolar artmıştır.
2023 Temmuz-2024 Temmuz döneminde dış ticaret açığı 38,7 milyar dolar azalmıştır. Bu dış ticaret açığı azalışının %22,3’ü ihracattaki artış kaynaklı, %77,7’si ise ithalattaki azalış kaynaklıdır.
Yıl sonuna göre yani bir önceki yılın aralık ayına 7 aylık toplam ithalat 2023 yılında 216,8 milyar dolar iken 2024 yılında %8,3 düşerek 198,7 milyar dolara gerilemiştir. Başka bir deyişle yılın ilk 7 ayında ithalat geçen yılın aynı dönemine göre 23,9 milyar dolar düşmüştür.
Aynı dönemde 7 aylık ihracat ise %4,1 artarak 142,9 milyar dolardan 148,7 milyar dolara yükselmiştir. Yani yılın ilk 7 ayında ihracat bir önceki yılın aynı dönemine göre 5,8 milyar dolar yükselmiştir.
2024 yılının ilk 7 ayında dış ticaret açığı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 23,9 milyar dolar azalmıştır. Bu dış ticaret açığı azalışının %24,4’ü ihracattaki artış kaynaklı, %75,6’sı ise ithalattaki azalış kaynaklıdır.
Ara Malları İthalatı ve Tüketim Malları İthalatı: BEC Sınıflamasına Göre
İthalattaki düşüşün kaynaklarını incelediğimizde, BEC sınıflamasına göre, son bir yılda yıllık ara malları ithalatı düşerken, yatırım ve tüketim malları ithalatı yükselmiştir.
Yıl sonuna göre yanı yılın ilk 7 ayındaki ithalatın düşüş kaynaklarına baktığımızda ara malları ithalatı düşerken tüketim malları ithalatı artmıştır. Yatırım malları ithalatı çok az düşmüştür.
Tüketim Malları İthalatı: HS-UNCTAD-SoP3 Sınıflamasına Göre
Yukarıdaki BEC sınıflamasından farklı bir sınıflama türü olan HS-UNCTAD-SoP3 sınıflamasına göre de tüketim malları ithalatını kontrol edelim.
Bu sınıflamaya göre tüketim malları ithalatını hesapladığımda, Ekim 2023’te 75,6 milyar dolar olan yıllık tüketim malları ithalatı 4,3 milyar dolar artarak Haziran 2024’te 79,9 milyar dolara yükselmiştir.
Haziran 2023’te 6 aylık tüketim malları ithalatı 35,9 milyar dolarken 2024 yılı Haziran ayında 4 milyar dolar artarak 39,9 milyar dolara yükselmiştir.
SONUÇ: FAİZ ORANI
İthalattaki düşüşün kaynaklarına hem yıllık hem de yıl sonuna göre yani 7 aylık baktığımızda gördüğümüz şey, ara mallar ithalatı düşerken tüketim malları ithalatı artmaya devam etmektedir.
Bu nasıl yüksek bir kur ki, ara malları ithalatını düşürüp ancak tüketim malları ithalatını artırmaktadır?
Muhtemelen, ithalattaki düşüş döviz kurunun yüksek olmasından değil faiz oranlarının seviyesinden kaynaklanmakta. Eğer döviz kuru yüksek olsa, bunun tüketim malları ithalatını da etkilemesini bekleriz. Ancak hem BEC sınıflamasına göre hem de HS-UNCTAD-SoP3 sınıflamasına göre tüketim malları ithalatı azalmadığı gibi yükselişini yavaş da olsa sürdürmektedir.
Sonrasında “Türkiye Ekonomisinde Göreli Fiyatlar: 1968-2023” değerlendirmesi de incelenebilir.
