İHRACAT VE İTHALAT FİYATLARININ İHRACAT VE İTHALAT DEĞİŞİMİNE ETKİSİ
Nominal İhracat, İthalat ve Dış Ticaret Açığı
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan dış ticaret istatistiklerine göre, Ağustos 2025 itibarıyla yıllık (12 aylık birikimli) ithalat, bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 16,2 milyar dolar artarak 340,5 milyar dolardan 356,7 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönemde ihracat ise 7,2 milyar dolar artış göstererek 261,9 milyar dolardan 269,1 milyar dolara ulaşmıştır.
İthalatın yıllık değişimine bakıldığında; Ağustos 2022’de 86,5 milyar dolar, Ağustos 2023’te 31,1 milyar dolar artış yaşanmış, Ağustos 2024’te ise 31,2 milyar dolarlık bir düşüş kaydedilmiştir.
Ancak burada temel bir soru gündeme gelmektedir: Bu değişimler reel mi? Bir başka ifadeyle, ithalat ve ihracattaki bu artış ve azalışlar, gerçekten yapılan işlem hacmindeki değişimlerden mi kaynaklanmaktadır, yoksa fiyat hareketlerinin etkisiyle mi bu rakamlar ortaya çıkmaktadır?
Aşağıdaki grafiklerde; yıllar itibarıyla nominal ihracat ve ithalat değerleri ile dış ticaret açığındaki gelişmeler izlenmektedir. 2022-2023 dönemindeki güçlü ithalat artışı, 2024’te yerini belirgin bir düşüşe bırakırken, ihracat tarafında istikrarlı bir artış eğilimi gözlenmektedir. Dış ticaret açığı ise 2023’te tarihi zirveye çıkmış, 2024 ve 2025’te ise sınırlı bir iyileşme göstermiştir.
İhracat ve İthalat Fiyatlarının İhracat ve İthalat Değişimine Etkisi
Türkiye ekonomisinde dış ticaret rakamları, görünürdeki nominal değişimlerin ötesinde, fiyat ve miktar etkilerinin ayrıştırılmasıyla daha sağlıklı analiz edilebilir. Son dönemdeki gelişmeler, ithalat ve ihracat kalemlerinde fiyatların ve miktarların dış ticaret dengesi üzerindeki farklılaştırıcı etkilerini net biçimde ortaya koymaktadır.
İthalat Fiyatları ve Miktarlarının İthalat Üzerindeki Etkisi
Ağustos 2025’te ithalat fiyatları, yıllık ithalatı 6,3 milyar dolar artırırken; ithalat miktarındaki artış da, ithalatı 10,1 milyar dolar artırdı. Başka bir ifadeyle, Türkiye ekonomisinin reel ithalatı 10,1 milyar dolar artarken, ithalat fiyatlarındaki yükseliş nedeniyle de toplam ithalat 6,3 milyar dolar artmış ve bu iki etkinin bileşkesi olarak yıllık ithalat 16,2 milyar dolar yükselmiştir (ayrıştırılamayan -0,1 milyar dolar ve ithalat değerine göre hata -0,2 milyar dolar olarak kaydedilmiştir).
İhracat Fiyatları ve Miktarlarının İhracat Üzerindeki Etkisi
Benzer şekilde, ihracat fiyatları ihracatı 7,4 milyar dolar artırırken, ihracat miktarındaki artış ihracatı 0,05 milyar dolar artırdı. Fiyatlardaki artış ihracat değerini yukarı çekse de, reel ihracattan kayda değer bir katkı gelmemiştir.
Küresel Fiyatların Net İhracata Etkisi
Sonuç olarak, küresel fiyat hareketleri net ihracatı 1,1 milyar dolar artırıken, yani dış ticaret açığını aynı tutarda azaltırken; reel net ihracat ise net ihracatı 10,1 milyar dolar düşürmüştür.
Reel İhracat, İthalat ve Dış Ticaret Açığının Gelişimi
Ağustos 2014 baz alınarak (yani bu dönemde nominal ihracatın reel ihracata, nominal ithalatın reel ithalata eşit olduğu varsayımıyla), bir önceki yıla zincirlenerek oluşturulan reel ihracat ve ithalat serileri, dönemler arası fiyat etkilerinden arındırılmış şekilde dış ticaretin gerçek hacim dinamiklerini ortaya koymaktadır.
Aşağıdaki grafikte, yıllar itibarıyla Ağustos 2014’e göre reel ihracat ve reel ithalat değerlerinin gelişimi gösterilmektedir. Buna göre, reel ithalat uzun süreli bir artış trendi sergilerken, reel ihracatta da 2021 sonrası hızlı bir ivme dikkat çekmektedir. Ancak, 2023 ve 2024 yıllarında ihracat artışı yatay bir görünüme bürünmüş, ithalat ise göreli olarak daha yüksek seviyede kalmıştır.
Aşağıdaki grafikte ise, yine Ağustos 2014 bazlı reel seriler üzerinden dış ticaret açığı (reel net ihracat) izlenmektedir.