TÜRKİYE EKONOMİSİNDE GÖRELİ FİYATLAR: 1968-2023

1968-2023 dönemine ilişkin grafik oluşturulurken, TÜİK’in yayınlamış olduğu 1998-2023 dönemi zincirlenmiş hacim endeksli veriler 2009 yılı baz alınarak sabit göreli fiyatlı seriye dönüştürüldükten sonra göreli fiyat hesaplanmıştır. Ayırca 1968 ve 1998 yılında ulusal hesaplarda baz yılı değişikliğinin ürettiği verilerdeki kırılma, Dünya Bankası’nın Türkiye’ye ilişkin büyüme verileri kullanılarak düzeltilmiştir.

1999/Q1-2024/Q1 dönemine ilişkin ikinci grafikte ise TÜİK’ten elde edilen veri üzerinden hesaplanmıştır. Yani veri üzerinde herhangi bir düzeltme işlemi yapılmamıştır.

Türkiye’nin Döviz Kuru Politikası: 1968-2023

1960’lı yıllara ilişkin değerlendirmeleri okuduğumuzda Türkiye Ekonomisi’nde döviz kurunun değerli olduğunu anlıyoruz. Değerli bir kur politikasının dayanağı ise, yatırımların (ithal makine, ekipman, hammadde vb.) maliyetini düşük tutarak gerekli yatırımları düşük maliyetle gerçekleştirmektir. Yatırımcılara bu şekilde bir teşvik sağlanıyormuş.

Döviz kuruyla ilgili olarak bilinmesi gereken ikinci bir nokta, geçmişte enflasyondan kura doğru bir ilişki varken bugün kurdan enflasyona doğru bir ilişki vardır.

Anladığımız kadarı ile Türkiye Cumhuriyet tarihi boyunca derecesi değişmekle birlikte düşük dolar kuru politikası yani değerli TL politikası uygulamıştır. Ancak düşük kur politikasının derecesi 2000’lerin başından sonra yükselmiştir. 2013’ten sonra düşük kur politikasının derecesi yavaş yavaş düşmeye başlamıştır. 2021 yılında reel döviz kuru diyebileceğimiz imalat sanayi hariç GSYH fiyatları cinsinden imalat sanayi fiyatları (yani imalat sanayi göreli fiyatları) 1,30’un üzerinde çıkmış ve 2022 yılında da bu seviyenin üzerinde kalmıştır. Ancak 2023 yılında 1,15’e gerilemiştir.

Türkiye’nin Döviz Kuru Politikası: 1999/Q1-2024/Q1

Aşağıdaki grafik yukarıdaki grafikten farkı şudur: Yukarıda paydada imalat sanayi hariç GSYH vardı aşağıdaki grafikte ise GSYH’den üretim üzerindeki vergileri çıkararak bulduğumuz sektörlerinkatma değer toplamı (imalat sanayi hariç) vardır.

Ayrıca aşağıdaki grafiğin tarih ekseni çeyreklik frekanstadır. Ancak tarih eksenini sade hale getirmek içi yıllık frekansta gösterilmiştir. Verilerin yıllık olduğu unutulmamalıdır.

2022 yılı ikinci çeyreğinde yıllık (4 çeyrek kümülatif) göreli fiyat 1,46 iken 2024 yılı ilk çeyreğinde 1,20’ye düşmüştür.

Göreli fiyatlar 2013 yılı ikinci çeyreğinden sonra artmaya başlamış ve Haziran 2019’a kadar devam etmiştir. Ancak bu dönemden sonra Haziran 2020’ye kadar göreli fiyatlar düşmüşse de sonrasında tekrar yükselişe geçmiş ve Haziran 2022’ye kadar devam etmiştir.